Εκπαίδευση και "κρίση"

                                         Εκπαίδευση και «κρίση»

Ομιλία της Ειρήνης Καμαράτου – Γιαλλούση, Συγγραφέα (http://www.kamaratou-giallousi.gr) , στις  25 Αυγούστου 2013 στο Πολυχρονιάδειο Μέγαρο Αρκάσας, στην Κάρπαθο. (Περίληψη).

Αγαπητοί συμπατριώτες,

Θα ‘θελα σήμερα να εξετάσουμε ποιες είναι οι συνέπειες της κρίσης στα συναισθήματα και στην συμπεριφορά των παιδιών.

Ο φόβος είναι σίγουρα το πρώτο συναίσθημα που κυριεύει μικρούς και μεγάλους. Μπορούμε όμως να αντιμετωπίσουμε τον παιδικό φόβο χρησιμοποιώντας  τα μέσα εκλογίκευσης των μεγάλων; Τα μικρά παιδιά όταν ξυπνούν τρομαγμένα στον ύπνο τους επειδή είδαν κάποιο τέρας, δεν πείθονται όταν τους πούμε ότι δεν υπάρχουν τέρατα. Πρέπει να τα οδηγήσουμε να βρουν με τα δικά τους παιδικά μέσα τρόπους για την καταπολέμηση του φόβου τους.  Για παράδειγμα ένα πολύ μικρό παιδί στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το τέρας βάζει καραμέλες στο κρεβάτι του με την ελπίδα πως το τέρας θα φάει τις καραμέλες και δεν θα φάει αυτό. Όταν όμως την άλλη μέρα βλέπει τις καραμέλες στην θέση τους σκέφτεται πως το τέρας δεν τρώει καραμέλες για να μην χαλάσουν τα δόντια του και μετά δεν μπορεί να τρώει ανθρώπους. Σε μία δεύτερη προσπάθεια να καταπολεμήσει το τέρας, το ζωγραφίζει σε ένα χαρτί και μετά ζητάει από την μητέρα του να φτιάξει με αυτό ένα καραβάκι. Βγαίνουν μαζί έξω στον κήπο όπου έχει δημιουργηθεί από την βροχή ένα νερόλακκος και το βάζουν εκεί. Το καραβάκι βουλιάζει μαζί με το τέρας και έτσι το παιδί είναι σίγουρο πως  το τέρας δεν υπάρχει πια και συγχρόνως αισθάνεται πιο δυνατό γιατί μόνο του κατάφερε να το νικήσει.      

 Ένα άλλο συναίσθημα που θα πρέπει να χειριστούμε είναι ο θυμός. Όλοι ξέρουμε πως ο θυμός δεν πρέπει να καταπιέζεται, άρα το ζητούμενο δεν είναι να μην εκφράζουμε τον θυμό μας. Το ζητούμενο είναι να μην γεννιέται ο θυμός. Αν κάθε φορά που θυμώνουμε μετά περνάμε από λογική διαδικασία  το αίτιο του θυμού μας, την επόμενη φορά που θα μας συμβεί κάτι παρόμοιο (συχνά, τα ίδια πράγματα να μας θυμώνουν καθημερινά) δεν θα μας γεννηθεί ο θυμός. Παράδειγμα: Το παιδί μας έρχεται θυμωμένο γιατί κάποιος συμμαθητής του είπε πως τα παπούτσια που φοράει δεν είναι μάρκας. Η μητέρα του είπε: «Γιατί θύμωσες; Αφού είναι αλήθεια πως δεν είναι μάρκας. Νομίζεις ότι πρέπει να θυμώνουμε όταν μας λένε κάτι που είναι αλήθεια;» Ναι, της απαντάει το παιδί αλλά είπε το ίδιο και για την τσάντα μου που την έχω από πρόπερσι αλλά αυτή είναι μάρκας.» Αφού εσύ ξέρεις την αλήθεια, δηλαδή ότι είναι μάρκας γιατί θύμωσες; Κι ύστερα  είναι γνωστό πως εμείς οι άνθρωποι δίνουμε αξία στα αντικείμενα. Τα αντικείμενα δεν μπορούν να δώσουν αξία σε μας.

Μία συμπεριφορά που μπορεί να παρατηρήσουμε στο παιδί μας αυτή την περίοδο είναι η τεμπελιά που τις περισσότερες φορές έχει ψυχολογικά αίτια. Ίσως το παιδί να μην βρίσκει νόημα στο να προσπαθήσει. Το δύσκολο το φοβάται και το εύκολο το βαριέται. Η δασκάλα, για παράδειγμα, του δίνει δύο ποιήματα για την εθνική εορτή για να διαλέξει. Το ένα είναι μεγάλο και το άλλο μικρό. Το δύσκολο το φοβάται και το εύκολο το βαριέται. Εδώ ίσως να πρέπει να το κατευθύνουμε στο να μάθει το μικρό ποίημα, όμως να το μάθει με απαγγελία για να το κάνει ενδιαφέρον.  Θα πρέπει να μάθουμε τα παιδιά μας να ανεβαίνουν ένα – ένα τα σκαλοπάτια απολαμβάνοντας κάθε ένα από αυτά δείχνοντάς τους πως η απόλαυση δεν βρίσκεται μόνο στην κορυφή στην οποία μπορεί να μην βρίσκουν ιδιαίτερο νόημα αυτή την στιγμή που τα πράγματα φαίνονται δυσοίωνα.

Ένα άλλο θέμα που θα πρέπει να μελετήσουμε είναι τα όρια. Με την ανατροπή των «σταθερών» στην κοινωνία μας τα όρια που είχαμε θέσει σαν οικογένεια μπορεί να κλονίστηκαν. Τα όρια δεν σημαίνουν «καταπίεση», σημαίνουν «ελευθερία». Ένα  παράδειγμα για να το αποδείξω αυτό είναι το εξής: Ένα κολυμβητής πάει σε μια θάλασσα που είναι γνωστό ότι σε κάποια μέτρα υπάρχει καρχαρίας. Δεν έχει οριστεί το όριο κολύμβησης και ο κολυμβητής  φοβάται και ενώ θα μπορούσε να κολυμπήσει ελεύθερος στα 300 μέτρα περιορίζεται μόνο στα είκοσι.

Προτείνω ένα δημοκρατικό τρόπο για να θέσουμε τα «όρια» στο παιδί μας: Καθόμαστε μαζί γύρω από το τραπέζι και το ρωτάμε πως θα πρέπει να είναι το καθημερινό του πρόγραμμα. Το ρωτάμε για παράδειγμα πόση ώρα πρέπει να μελετάει, να παίζει ή να βλέπει τηλεόραση. Ο σκοπός μας θα είναι να εκμαιεύσουμε τις σωστές απαντήσεις για να φτιάξουμε το συμβόλαιό μας. Του ζητάμε επίσης να επιλέξει και την ποινή του αν δεν τηρεί όλα αυτά που μόνο του επέλεξε να κάνει καθημερινά. Οι γονείς απλά θα πρέπει να είναι συνεπείς στην τήρηση αυτών των ορίων.

Η «κρίση»  μπορεί να μας δώσει την ευκαιρία να διαπιστώσουμε πως η ευτυχία είναι μέσα μας και αυτό θα πρέπει να το δείξουμε και στα παιδιά μας. Ας δούμε λοιπόν την ζωή σαν ένα πίνακα ζωγραφικής και εμείς να είμαστε οι ζωγράφοι που τον ζωγραφίζουμε. Στο χέρι μας είναι να βουτάμε το πινέλο στα όμορφα και χαρούμενα χρώματα φροντίζοντας πάντα να βλέπουμε τις δυσκολίες και τα λάθη μας όχι σαν καταστροφές που θα τις κουβαλάμε και θα μας βαραίνουν αλλά σαν μαθήματα για να γίνουμε καλύτεροι.

Στις δύσκολες μέρες της «κρίσης» μπορούμε επίσης να ανακαλύψουμε την χαρά του να προσφέρουμε, όχι απαραίτητα χρήματα, αλλά την αγάπη μας, το χαμόγελό μας ,την παρηγοριά μας και την συμπαράστασή μας. Είναι επίσης ευκαιρία να μάθουμε και να τα ζητάμε όλα αυτά από τον συνάνθρωπό μας, αφού τα έχουμε ανάγκη, αλλά με αξιοπρέπεια.

Είναι γνωστό πως η «κρίση»  δημιουργεί έντονα συναισθήματα και πως όταν όλα αυτά τα εκφράσουμε  μέσα από την τέχνη, παράγουμε πολιτισμό. Ας παροτρύνουμε λοιπόν και τα παιδιά μας  να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ζωγραφίζοντας, τραγουδώντας, χορεύοντας, γράφοντας ποιήματα ή οργανώνοντας θεατρικές παραστάσεις.

Η «κρίση» επίσης μπορεί να γίνει ένας πολύ σπουδαίο σταθμός. Ένας σταθμός όπου θα αναθεωρήσουμε τις αξίες μας. Θα ανακαλύψουμε για παράδειγμα πως ο «πονηρός» είναι κουτός, κοντόφθαλμος και η δύναμή του παρασιτική. Θα ανακαλύψουμε πως θα πρέπει να βλέπουμε την κοινωνία μας σαν ένα ανθρώπινο σώμα και να ένα παράδειγμα γι αυτό: Φανταστείτε έναν άνθρωπο που ντύνεται για να πάει εκδρομή και φροντίζει να φορέσει γερά  παπούτσια για να προστατέψει τα πόδια του από τα αγκάθια. Ξαφνικά όμως αποφασίζει να αφήσει το ένα του πόδι ξυπόλητο. Μπορεί αυτός ο άνθρωπος να προχωρήσει και να πάει μπροστά; Έτσι και η κοινωνία μας για να μπορεί να πηγαίνει μπροστά δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα ξυπόλητο, δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα δυσαρεστημένο.

Ας δώσουμε αυτά τα μηνύματα στα παιδιά μας όσο είναι μικρά. Ας φροντίσουμε για την καλλιέργεια των αξιών στα σχολεία μας. Θεωρώ πως αυτός είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να εξυγιάνουμε την κοινωνία μας.-